Βυζαντινή Ακρόπολη – Πολύστυλον

Βυζαντινή Ακρόπολη – Πολύστυλον

el

ABD.06.01.01

40.933183

24.972583

Στους βυζαντινούς χρόνους, τα Άβδηρα μετονομάστηκαν σε Πολύστυλον, πιθανότατα από τα πολλά ερείπια που υπάρχουν γενικά στον χώρο εκείνη την εποχή και κυρίως από τους αρχαίους κίονες (στύλους) που μεταφέρονταν από την περιοχή. Η πόλη συρρικνώνεται σε έκταση και πληθυσμό σε σύγκριση με την αρχαία πόλη και περιορίζεται σε ένα μικρό πολίχνιο δίπλα στο αρχαίο λιμάνι εκεί όπου ήταν η ακρόπολη των αρχαίων Αβδήρων. Το Πολύστυλον μνημονεύεται σε γραπτές πηγές, για πρώτη φορά, το 879 μ.Χ., ως έδρα επισκόπου, στη σύνοδο της Κωνσταντινούπολης, υπαγόμενη τότε στην Μητρόπολη Φιλίππων.
Πολύ αργότερα, στα 1365 - 1370, η επισκοπή αποσπάτε από τους Φιλίππους, λόγω απόστασης και προσαρτάται στην αρχιεπισκοπή Μαρωνείας. Είναι γνωστό από τις πηγές, πως τελευταίος επίσκοπος Πολυστύλου είναι ο Πέτρος, που το 1363 υπογράφει έγγραφο για την κυριότητα του μονυδρίου των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που βρισκόταν στη Θάσο.

Όμως,, τα Άβδηρα δεν έχουν μόνον ιστορία και ζωή την αρχαία εποχή. Ο τόπος,, συνεχίζει να κατοικείται,, και μετά το τέλος της Αρχαιότητας. Στους βυζαντινούς χρόνους, τα Άβδηρα μετονομάστηκαν σε Πολύστυλον, πιθανότατα από τα πολλά ερείπια που υπάρχουν γενικά στον χώρο εκείνη την εποχή,, και κυρίως,, από τους αρχαίους κίονες,, (στύλους),, που μεταφέρονταν από την περιοχή. Η πόλη,, συρρικνώνεται σε έκταση και πληθυσμό,, σε σύγκριση με την αρχαία πόλη,, και περιορίζεται σε ένα μικρό πολίχνιο,, δίπλα στο αρχαίο λιμάνι,, εκεί όπου ήταν η ακρόπολη των αρχαίων Αβδήρων. Το Πολύστυλον,, μνημονεύεται σε γραπτές πηγές, για πρώτη φορά, το 879 μετά Χριστό, ως έδρα επισκόπου, στη σύνοδο της Κωνσταντινούπολης, υπαγόμενη τότε,, στην Μητρόπολη Φιλίππων.
Πολύ αργότερα, στα 1365-1370, η επισκοπή αποσπάτε από τους Φιλίππους, λόγω απόστασης,, και προσαρτάται,, στην αρχιεπισκοπή Μαρωνείας. Είναι γνωστό από τις πηγές, πως τελευταίος επίσκοπος Πολυστύλου,, είναι ο Πέτρος, που το 1363,, υπογράφει έγγραφο,, για την κυριότητα του μονυδρίου των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που βρισκόταν στη Θάσο.

1:18

H

http://www.xanthi.ilsp.gr/cultureportalweb/article.php?article_id=808&topic_id=43&level=4&belongs=38&area_id=40&lang=gr

Μετά την κατάλυση της έννοιας «πόλις-κράτος», οι αρχαίες πόλεις της Θράκης αρχίζουν σταδιακά να παρακμάζουν, για να οδηγηθούν σε έντονη κάμψη κατά το τέλος της ύστερης αρχαιότητας (4ος-5ος αιώνας μ.Χ.).

Η παρακμή της πόλης των Αβδήρων αρχίζει από την ελληνιστική εποχή. Ωστόσο, σύμφωνα με τα ευρήματα των ανασκαφών, η πόλη υπέστη τη μεγαλύτερη καταστροφή κατά την εποχή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α΄ (307-337 μ.Χ.), που σήμανε και το τέλος της αρχαίας πόλης. Από την εποχή αυτή και μετά, η πόλη δεν μνημονεύεται στις γραπτές πηγές για πέντε αιώνες και συγκεκριμένα μέχρι το 879, οπότε και εμφανίζεται ως έδρα επισκοπής με το όνομα Πολύστυλον στα πεπραγμένα της οικουμενικής συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως με επίσκοπο τον Δημήτριο.

Η μεταλλαγή του ονόματος από Άβδηρα σε Πολύστυλον θα πρέπει να πραγματοποιήθηκε στα πρώτα χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας, οπότε παρατηρείται ανασυγκρότηση των πόλεων και ανάδειξη πολλών απ' αυτές σε έδρες επισκοπών. Το νέο όνομα συνδέεται πιθανόν με τους πολλούς στύλους (κίονες), που υπήρχαν στον χώρο της αρχαίας πόλης.

Η επισκοπή Πολυστύλου, σύμφωνα με τις κατά καιρούς εκκλησιαστικές εκθέσεις (Notitiae), υπαγόταν στην μητρόπολη Φιλίππων, από την οποία αποσπάστηκε λόγω αποστάσεως και προσαρτήθηκε στην αρχιεπισκοπή Μαρωνείας κατά τα έτη 1365-1370. Τελευταίος γνωστός επίσκοπος Πολυστύλου είναι ο Πέτρος, του οποίου η υπογραφή υπάρχει σε έγγραφο του 1363 για την κυριότητα του μονυδρίου των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που βρισκόταν στη Θάσο.

Εκτός από τις εκκλησιαστικές πηγές η πόλη αναφέρεται συχνά και στους βυζαντινούς συγγραφείς, είτε με το βυζαντινό της όνομα (Πολύστυλον), είτε με το αρχαίο (Άβδηρα). Από τον Γρηγορά χαρακτηρίζεται ως «φρούριον» και από τον Καντακουζηνό ως «πολίχνιον παράλιον». Βυζαντινοί ιστορικοί και χρονογράφοι παραδίδουν ότι το Πολύστυλον υπήρξε κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο μια αρκετά σημαντική οχυρωμένη ναυτική πόλη, που επικοινωνούσε με την ενδοχώρα με δύο δρόμους, από τους οποίους ο ένας οδηγούσε στην Ξάνθεια και ο άλλος στο Περιθεώριον (Αναστασιούπολης). Μετά την κατάληψη της περιοχής από τους Οθωμανούς η πόλη εγκαταλείπεται, για να ιδρυθεί ο μεταβυζαντινός οικισμός σε απόσταση 6 χλμ. βόρεια, στη θέση του σημερινού οικισμού των Αβδήρων.

Η οχύρωση της βυζαντινής πόλης ακολουθεί σε γενικές γραμμές το περίγραμμα της κορυφής του λόφου. Η βορειοδυτική πλευρά της ενισχύεται με προτείχισμα. Δύο πύλες στη βόρεια πλευρά και μία μικρή πυλίδα στη δυτική εξασφάλιζαν την επικοινωνία της πόλης. Η περιμετρική οχύρωση τέμνεται εγκάρσια από δύο εσωτερικά τείχη. Το πρώτο χωρίζει την πόλη σε δύο ίσα τμήματα, ενώ το δεύτερο, μαζί με το ανατολικό εξωτερικό τείχος, σχηματίζει την εσωτερική βυζαντινή ακρόπολη.

Από τη βυζαντινή οχύρωση εντοπίστηκε μεγάλο τμήμα του περιβόλου. Στη δυτική πλευρά του ερευνήθηκε ένα από τα δημόσια κτίρια: πρόκειται για λουτρώνα, ορθογώνιο κτίσμα με τρία συνεχόμενα δωμάτια, από τα οποία, το μεσαίο αποτελούσε το θερμαινόμενο χώρο. Έξω από τον περίβολο της βυζαντινής πόλης, μπροστά στη δυτική πύλη των Αβδήρων βρίσκεται εκτενές νεκροταφείο του 9ου-11ου αιώνα, το οποίο έχει ιδρυθεί στη θέση αρχαιότερου νεκροταφείου. Εντοπίσθηκε, επίσης, τρίκλιτη κοιμητηριακή βασιλική (12ος-15ος αι. μ.Χ.).

Στο ψηλότερο σημείο του οικισμού όπου βρίσκεται ο πύργος της βυζαντινής ακρόπολης και θεωρείται ο επισκοπικός ναός της πόλης βρέθηκαν τα ερείπια τρίκλιτου ναού, μεταβυζαντινού, με νάρθηκα και περιμετρική στοά. Είναι θεμελιωμένη πάνω στα ερείπια παλιότερης εκκλησίας, στην οποία ανήκει το οκταγωνικό βαπτιστήριο με την κτιστή σταυρόσχημη κολυμβήθρα στο εσωτερικό του. Ιδρύθηκε τον 9ο/10ο αιώνα και επισκευάσθηκε τον 11ο αιώνα. Δίπλα στο βαπτιστήριο αποκαλύφθηκε κτιστός τάφος με αρκοσόλιο.

Άλλα σημαντικά μνημεία του αρχαιολογικού χώρου είναι:

?Τα ερείπια μονόχωρου τρουλαίου ναού του 12ου-13ου αιώνα και το νεκροταφείο γύρω από αυτόν. Τα λείψανα αποκαλύφθηκαν εσωτερικά των τειχών και κοντά στην πύλη.
?Το μεσοβυζαντινό τείχος του βυζαντινού Πολύστυλου, το οποίο είναι θεμελιωμένο, είτε πάνω στο κλασικό, είτε πάνω στο ρωμαϊκό-υστερορωμαϊκό τείχος. Η κεντρική πύλη βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της οχύρωσης.
?Τα ερείπια μικρού βαλανείου που αποκαλύφθηκαν κοντά στο ΝΔ πύργο της βυζαντινής οχύρωσης.

Οι ανασκαφές στο βυζαντινό Πολύστυλο άρχισαν το 1982, συνεχίστηκαν μέχρι το 1984 και επαναλήφθηκαν από το 1991 έως σήμερα.

Βιβλιογραφία:

Άβδηρα-Πολύστυλο, Αρχαιολογικός οδηγός, (1998). Δημοτική Επιχείρηση Πληροφόρησης Θεάματος Επικοινωνίας Ξάνθης, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης.

Άβδηρα-Πολύστυλο, (1999). Έκδοση Υπουργείου Πολιτισμού ? ΙΘ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Αθανασιάδης Π. (2003). Ψηφίδες από τη Θράκη του χτες. Εκδόσεις Πάραλος, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση: http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/athan/index.htm. (Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007).

Αρχαιολογικός οδηγός, (1999). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 18.

Αρχαιολογικός Χάρτης Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 3.

Δεσύλλας Ν., (1996). Θράκη ? Χρώματα και αποχρώσεις. Εκδόσεις Σύνολο, σελ. 11.

Ελλάς-Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, (1992). Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης.

Ζήκος Ν., (1984). Βυζαντινό οδοιπορικό στη Θράκη, στο Αρχαιολογία 13, Αφιέρωμα: Θράκη, σελ. 72.

Θράκη, Το σταυροδρόμι των Ελλήνων, (2000). Εκδόσεις Αδάμ, σελ. 85-86, 88.

Κούκος Μ. (1991). Στα βήματα του Ορφέα, Οδοιπορικό της Θράκης, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση: http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/Koukos/orfeas/index.htm. (Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007).

Μπακιρτζής Χ., (1982). Ανασκαφή Πολύστυλου Αβδήρων. ΠΑΕ, σελ. 18-26

Μπακιρτζής Χ., (1983). Ανασκαφή Πολύστυλου Αβδήρων. ΠΑΕ, σελ. 13-19.

Μπακιρτζής Χ. - Ζήκος Ν., (1984). Ανασκαφή Πολύστυλου Αβδήρων. ΠΑΕ, σελ. 11-17.

Μπακιρτζής Χ., (1994). Βυζαντινή Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης, σελ. 158-162.

Ξάνθη-Θράκη-Ελλάς, (1992). Έκδοση Δήμου Ξάνθης.

Ξάνθη, Τουριστικός οδηγός του Νομού, (2002). Έκδοση Νομαρχίας Ξάνθης, σελ. 24.

Ξάνθη, ο θησαυρός της Θράκης, Έκδοση Νομαρχίας Ξάνθης.

Οδηγός περιήγησης Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, (2000). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 70.

http://www.jti-rhodope.eu/poi.php?poi_id=1_373&lang=el

O βυζαντινός οικισμός του Πολυστύλου καταλαμβάνει μικρό τμήμα της αρχαίας πόλης των Αβδήρων. Περιορίζεται στο χαμηλό παραθαλάσσιο γήλοφο, όπου ήταν η ακρόπολη της αρχαίας πόλης και οριοθετείται από δικό της περίβολο. H βυζαντινή οχύρωση ακολουθεί σε γενικές γραμμές το περίγραμμα του λόφου. H περίμετρός της υπολογίζεται σε 800 μ. και θεμελιώνεται είτε επάνω στο βράχο ή επάνω στο αρχαιότερο τείχος. Tο πάχος της ποικίλλει από 2,40 μ. έως 3,50 μ., ανάλογα με το αν το τείχος είναι απλό, όπως συμβαίνει στη βόρεια και νότια πλευρά ή διπλό, όπως συμβαίνει στη βορειοδυτική πλευρά. Κατά τόπους ενισχύεται με τετράγωνους πύργους, ενώ η βορειοδυτική πλευρά της οχύρωσης, που ήταν και πιο ευάλωτη, ενισχύεται με προτείχισμα. Δύο πύλες στη βόρεια πλευρά και μια μικρή πυλίδα στη δυτική εξασφάλιζαν την επικοινωνία της πόλης με τον έξω χώρο. H περιμετρική οχύρωση τέμνεται εγκάρσια από δύο εσωτερικά τείχη, από τα οποία το ένα χωρίζει την πόλη σε δύο σχεδόν ίσα τμήματα, ενώ το δεύτερο μαζί με το ανατολικό εξωτερικό τείχος σχηματίζουν τη βυζαντινή ακρόπολη, ενισχυμένη με δύο πύργους που χρονολογούνται στα χρόνια του Ιωάννη Καντακουζηνού. Οι ανασκαφικές έρευνες των τελευταίων ετών αποκάλυψαν κτίσματα της βυζαντινής εποχής, που σχετίζονται με τη θρησκευτική και δημόσια ζωή της πόλης. Ένα από τα δημόσια κτήρια αποκαλύφθηκε στη δυτική πλευρά του οχυρωματικού περιβόλου. Πρόκειται για λουτρώνα, ορθογώνιο σε κάτοψη, με τρεις συνεχόμενους χώρους, από τους οποίους ο μεσαίος ήταν ο θερμαινόμενος. Κοντά στην κεντρική πύλη της βόρειας πλευράς αποκαλύφθηκε μονόχωρος ναός με τρούλο, που στηρίζεται σε τέσσερα αβαθή τόξα. Γύρω του είχε αναπτυχθεί νεκροταφείο με απλούς κιβωτιόσχημους τάφους και χρήση ξύλινων φερέτρων. Ο ναός χρονολογείται στον 12ο αι. και η καταστροφή του τοποθετείται στο 14ο αι. Στο μεσαίο τμήμα του οικισμού, που αποτελεί και το ψηλότερο σημείο του, ανασκάφηκε ο επισκοπικός ναός. Πρόκειται για τρίκλιτη μεσοβυζαντινή βασιλική που αποτελείται από ανοικτή στοά, νάρθηκα, κυρίως ναό, που διαιρείται σε κλίτη με ισχυρούς πεσσούς, και ιερό. Το δάπεδο αποτελείτο από ανισομεγέθεις μαρμάρινες πλάκες και κάτω από αυτό βρέθηκαν τάφοι σύγχρονοι ή και μεταγενέστεροι του ναού. Στη βορειοδυτική γωνία του ναού προσκολλάται ένα τετράγωνο δωμάτιο που ερμηνεύθηκε ως επισκοπείο. Η ίδρυση του επισκοπικού ναού ανάγεται στον 9ο αι. και η καταστροφή του στα μέσα του 14ου αι. Ο ναός θεμελιώθηκε πάνω στα ερείπια παλαιότερης τρίκλιτης βασιλικής, τμήματα της οποίας είναι ορατά στο κεντρικό και νότιο κλίτος. Σε αυτήν ανήκει και το προσαρτημένο στη βοριοανατολική γωνία του επισκοπικού ναού βαπτιστήριο με οκταγωνικό σχήμα και κτιστή κολυμβήθρα στο σχήμα του σταυρού στο εσωτερικό του. Μεταξύ του βαπτιστηρίου και του επισκοπείου διαμορφώθηκε ανοικτή στοά με ταφική χρήση. Δύο κτιστοί τάφοι σε επαφή με το βόρειο τοίχο του ναού θεωρήθηκε ότι ανήκουν σε σημαίνοντα πρόσωπα. Στην ίδια πλευρά βρέθηκε ζωγραφιστός ένσταυρος ρόδακας, που χρονολογείται στα τέλη του 11ου- αρχές 12ου αι. και σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Αβδήρων. Γύρω από το ναό ανασκάφηκαν τμήματα οικιών, ενώ έχουν εντοπισθεί και άλλα κτήρια, τα οποία, όμως, δεν έχουν ακόμα ερευνηθεί. Βόρεια της ακρόπολης, έξω από τα τείχη και κοντά στη δυτική πύλη της κλασικής οχύρωσης των Αβδήρων, έχουν βρεθεί λείψανα του παλαιότερου νεκροταφείου της βυζαντινής πόλης, που χρονολογείται πριν από τον 9ο αι. μ.Χ. Είναι ορατοί αρκετοί από τους τάφους του, κυρίως κιβωτιόσχημοι, καθώς και η κοιμητηριακή τρίκλιτη βασιλική, που παρουσιάζει τέσσερις περιόδους λειτουργίας.Υπηρεσιακή Μονάδα:ΛΑ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών ΑρχαιοτήτωνΤηλέφωνο: +302541051003Πηγή: http://odysseus.culture.gr/h/3/gh352.jsp?obj_id=59...