Πρωταγόρας έξ Άβδήρων

Πρωταγόρας έξ Άβδήρων

el

ABD.04.03.06

40.933563

24.972281

Πρωταγόρας (περίπου 485 - 420 περίπου π.Χ.). Γεννήθηκε στα Άβδηρα, υπήρξε φιλόσοφος και σοφιστής, σύγχρονος του Δημόκριτου και μαθητής του. Είναι από τους πρώτους που δημιουργούν το φιλοσοφικό ρεύμα των σοφιστών. Διδάσκει στην Αθήνα, όπου ο Περικλής του αναθέτει νομοθετικό έργο. Αγνωστικιστής, αλλά και δεινός ρήτορας, ο Πρωταγόρας καταδικάζεται για ασέβεια προς τους θεούς και τελικά πνίγεται, όταν ναυάγησε το πλοίο στο οποίο επέβαινε, εγκαταλείποντας την Αθήνα. Η σκέψη του Πρωταγόρα, μας είναι γνωστή από το ομώνυμο έργο του Πλάτωνα.

Πρωταγόρας,, (περίπου 485,, έως,, 420 περίπου,, προ Χριστού). Γεννήθηκε στα Άβδηρα, υπήρξε φιλόσοφος και σοφιστής, σύγχρονος του Δημόκριτου,, και,, μαθητής του. Είναι από τους πρώτους,, που δημιουργούν το φιλοσοφικό ρεύμα των σοφιστών. Διδάσκει στην Αθήνα, όπου ο Περικλής του αναθέτει νομοθετικό έργο. Αγνωστικιστής, αλλά και δεινός ρήτορας, ο Πρωταγόρας,, καταδικάζεται για ασέβεια προς τους θεούς,, και τελικά πνίγεται, όταν ναυάγησε το πλοίο στο οποίο επέβαινε, εγκαταλείποντας την Αθήνα. Η σκέψη του Πρωταγόρα, μας είναι γνωστή,, από το ομώνυμο έργο του Πλάτωνα.

0:41

H

http://www.xanthi.ilsp.gr/cultureportalweb/article.php?article_id=943&topic_id=14&level=&belongs=&area_id=1&lang=gr

Ο Πρωταγόρας από τα Άβδηρα, σύγχρονος του Δημόκριτου, υπήρξε στοχαστής, παιδαγωγός, ρήτορας, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της αρχαιότητας και κορυφαίος εκπρόσωπος της Σοφιστικής. Έζησε κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. (περίπου 485 ? 411 π.Χ.) σε μια εποχή μεγάλων γεγονότων και αλλαγών στη ζωή και τη σκέψη του αρχαίου Ελληνισμού, όταν ο ελληνικός στοχασμός στρεφόταν αποφασιστικά από τη μυθική στη λογική ερμηνεία του κόσμου, της ζωής και της κοινωνίας.

Αφού ταξίδεψε και δίδαξε τους νέους σε όλο τον ελληνικό κόσμο της εποχής του, κατέληξε πιθανότατα λίγο αργότερα από τα μέσα του 5ου αιώνα, στην Αθήνα, όπου και ανέπτυξε περισσότερο τις ιδέες του κερδίζοντας τη φιλία του Περικλή και του Ευριπίδη, στα δράματα του οποίου φαίνονται οι επιδράσεις του. Την περίοδο αυτή πρέπει να είχε ήδη αποκτήσει τη φήμη πολιτικού στοχαστή, γιατί ο Περικλής του ανέθεσε να συγγράψει το «σύνταγμα», δηλαδή το βασικό πολιτειακό νόμο, για την πανελλήνια αποικία των Θουρίων της Λουκανίας στη Νότια Ιταλία (446-444 π.Χ.).

Στην ιστορία του φιλοσοφικού στοχασμού έγινε γνωστός κυριότατα μέσα από τους πλατωνικούς διαλόγους, όπου οι θέσεις του προβάλλονται για να αναιρεθούν. Ο Πρωταγόρας ήταν ο πρώτος που εισήγαγε την έννοια του σχετικισμού και του υποκειμενισμού στην φιλοσοφία. Χρησιμοποίησε τη διδασκαλία του Ηρακλείτου περί της ρευστότητας των πάντων, της κίνησης όλων των πραγμάτων για να θεμελιώσει τη θεωρία για το τι είναι γνώση. Η αλήθεια δεν είναι καθολική αλλά προσωπική και η γνώση δεν προσδιορίζεται αντικειμενικά, αλλά με τις αισθήσεις. Επομένως, πραγματικότητα και αλήθεια είναι ό,τι αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος με τις αισθήσεις του. Οι αξίες των ανθρώπων είναι συμβατικές έννοιες, που το περιεχόμενό τους προσδιορίζεται από κάθε κοινωνία σε κάθε στιγμή της ιστορίας της. Η συγκεκριμένη φιλοσοφική θέση του Πρωταγόρα δέχτηκε, όμως, κριτική από τους μελετητές γιατί θεωρήθηκε ότι ο Πρωταγόρας έμεινε στο χώρο των αισθήσεων και δεν προχώρησε στο χώρο της νόησης, όπου υπάρχουν τα σταθερά μέτρα της γνώσης.

Ο Πρωταγόρας ήταν πραγματιστής, δηλαδή μελετητής της πραγματικότητας και θεωρούσε τον άνθρωπο κριτή, ερμηνευτή και δημιουργό της. Σε αυτό το σημείο εισάγεται και η έννοια του ανθρωποκεντρισμού: «Ο άνθρωπος είναι το μέτρο για όλα τα πράγματα, για όσα υπάρχουν είναι μέτρο για το ότι υπάρχουν, και για όσα δεν υπάρχουν, είναι μέτρο για το ότι δεν υπάρχουν». Δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια εξίσου έγκυρη για όλους. Κάθε άνθρωπος ορίζει το μέτρο των πραγμάτων, άρα και την αλήθεια. Κριτήριο αλήθειας είναι η υποκειμενική αντίληψη και εμπειρία, γεγονός που συνεπάγεται ότι η γνώμη ενός ανθρώπου δεν είναι περισσότερο έγκυρη από την γνώμη κάποιου άλλου και ότι κάθε υποκειμενική άποψη έχει την αξία της. Μέσα στα πλαίσια του σκεπτικισμού και του σχετικισμού, ως ?οναδικό αυθεντικό κριτήριο για την αποτί?ηση της πραγ?ατικότητας προτείνεται ο κάθε άνθρωπος χωριστά.

Ο Πρωταγόρας πρέσβευε, επίσης την εξελιξιμότητα του ανθρώπινου πολιτισμού, ιδιαίτερα του κοινωνικο-πολιτικού βίου, από ατελέστερες μορφές σε τελειότερες και δίδασκε ότι ο άνθρωπος δημιουργεί τον εαυτό του με τη μάθηση, την άσκηση και την προσπάθεια από την νεαρή ηλικία. Θεωρούσε ότι η αρετή μπορεί να διδαχθεί, αρκεί ο άνθρωπος να είναι κατάλληλα προικισμένος και ότι η άσκηση της αρετής αποτελεί μέσον για την πολιτική δράση και την εξέλιξη της ανθρωπότητας σε ανώτερα επίπεδα πολιτισμού.

Επιπλέον, ο Πρωταγόρας κήρυττε αγνωστικισμό ως προς την έννοια των θεών. Στο έργο του «Περί Θεών» ο Πρωταγόρας ση?ειώνει ότι «σχετικά ?ε τους θεούς, δεν ?πορώ να ξέρω πως υπάρχουν, και πως δεν υπάρχουν και δεν έχω ιδέα τι είδους πλάσ?ατα είναι». Είναι από τους πρώτους που αντιμετώπισε με κριτικό πνεύμα την ύπαρξη του Θεού θεωρώντας ότι εμπόδιο για τη γνώση του ανθρώπου είναι «η αδηλότητα των θεών και η βραχύτητα του ανθρωπίνου βίου». Προφανώς ο Πρωταγόρας δεν ήταν άθεος, αλλά θεωρούσε πως ούτε οι αισθήσεις επιτρέπουν στον άνθρωπο να γνωρίσει τα άδηλα, αυτά δηλαδή που δεν προσεγγίζουν οι αισθήσεις ούτε ο νους, εφόσον η συντομία της ανθρώπινης ζωής δεν προσφέρει στον άνθρωπο τον αναγκαίο χρόνο να εμβαθύνει σε τέτοια θέματα.

Πολλές από τις απόψεις του Πρωταγόρα, όπως και του Σωκράτη, φάνηκαν τολμηρές και αμφισβητήθηκαν από τους σύγχρονούς του, ενώ αποτέλεσαν αφορμή για αμφισβητήσεις, παρανοήσεις και γόνιμες συζητήσεις από την εποχή του έως σήμερα. Ο Πρωταγόρας δίδαξε στην Αθήνα έως το 411 π.Χ., οπότε κατηγορήθηκε για αθεΐα και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη και να διαφύγει στη Σικελία. Το πλοίο, όμως, που τον μετέφερε βυθίστηκε και ο σοφιστής πνίγηκε, όπως αναφέρει ο Αθηναίος χρονικογράφος Φιλόχορος.

Η συγγραφική του δραστηριότητα υπήρξε αξιόλογη, αλλά από το έργο του σώζονται μόνο αποσπάσματα, καθώς και τίτλοι συγγραμμάτων του: «Περί θεών», «Αλήθεια ή Καταβάλλοντες», «Περί της εν αρχη καταστάσεως» και «Αντιλογίαι», όπου υποστήριζε πως για κάθε θέμα υπάρχουν πάντα δύο αντιτιθέμενες απόψεις. Πρόκειται για τους περίφημους διττούς λόγους που επηρέασαν όχι μόνο τους ρήτορες, αλλά και τους τραγικούς ποιητές. Ο Πρωταγόρας δίδαξε πρώτος τους γραμματικούς κανόνες για ονόματα και ρήματα και τους συντακτικούς κανόνες για προτάσεις. Τις παιδαγωγικές αρχές του Πρωταγόρα τις βρίσκουμε στο σύγγραμμά του "Περί αρετών". Το έργο του απέκτησε μεγάλη φή?η και άσκησε τεράστια επιρροή σε ?εταγενέστερους στοχαστές, ?έχρι και τις η?έρες ?ας. Η μεγαλύτερη πηγή για τον βίο και το έργο του Πρωταγόρα παραμένει ο αντίπαλός του ο Πλάτωνας.

Βιβλιογραφία:

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, (1971). Τόμος Β, Αρχαϊκός Ελληνισμός, Εκδοτική Αθηνών, σελ. 434.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, (1972). Τόμος Γ2, Κλασικός Ελληνισμός, Εκδοτική Αθηνών, σελ. 411, 432, 454-455, 458-459, 467, 476, 508, 549, 559.